Langstlevende, eigenlijk een raar woord. Wat is dat, het langst leven? Langer dan wie of wat?
In de wereld van het erfrecht wordt deze term veel gebruikt. Het gaat dan over echtparen of partners, waarvan er een overlijdt. De achterblijvende partner wordt dan de langstlevende genoemd. Een belangrijk begrip in het erfrecht, met name als er kinderen zijn.
In deze blog:
Het huidige Nederlandse erfrecht beschermt de langstlevende tegen eventuele kinderen die hun erfdeel van de eerst-overleden ouder meteen uitbetaald zouden willen krijgen. Volgens de wet erven kinderen erven wel als de eerste ouder overlijdt (dat heet dan een kindsdeel), maar ze erven in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder. Deze vordering is pas opeisbaar als ook de langstlevende overlijdt, of bij een faillissement of onder-curatele-stelling.
De langstlevende mag het erfdeel van de eerst-overleden ouder wel uitbetalen op eigen initiatief, maar de kinderen kunnen het niet opeisen.
De langstlevende mag geheel zelfstandig beslissen over wat te doen met het erfdeel van de kinderen. Er hoeft ook geen zekerheid gesteld te worden, alles mag uitgegeven worden, alleen de langstlevende beschikt en beslist. In het uiterste geval zou het kunnen zijn dat bij overlijden van de langstlevende blijkt dat er niets meer over is van het erfdeel van de eerst-overledene ouder, ofwel dat de vordering van de kinderen niets meer waard is. Of de kinderen dat nu leuk vinden of niet.
Nog niet zo lang geleden, tot 2003, was de wet anders en konden kinderen na het overlijden van de eerste ouder wel meteen hun erfdeel opeisen bij de langstlevende ouder. Dit leidde vaak tot nare situaties, ruzie en verdriet. Een veelvoorkomende consequentie was dat de langstlevende ouder het huis waarin beide partners samen gewoond hadden, moest verkopen om de kinderen hun erfdeel te kunnen uitbetalen.
Om dat te voorkomen hebben voor 2003 veel mensen zelf met een testament geregeld dat de kinderen alleen een vordering erven bij het eerste overlijden. Ofwel, wat sinds 2003 wet is, werd door veel mensen tot 2003 zelf geregeld in een testament. Dat werd een langstlevende-testament genoemd, ook wel een ‘ouderlijke boedelverdeling’ of ‘OBV’.
Er zijn ook nu nog steeds veel testamenten van kracht die opgemaakt zijn vóór 2003.
Als je het bekijkt vanuit de positie van de langstlevende zijn er eigenlijk geen nadelen, immers de langstlevende mag volledig beschikken over de nalatenschap van de eerst-overledene. Voor de kinderen is het wel eens slikken, die moeten wachten tot ook de tweede ouder overlijdt voor ze iets in handen krijgen, en ze moeten maar afwachten hoeveel er dan nog over is.
Een specifiek aspect betreft eventuele rente in het langstlevende testament. Het testament kan aangeven dat de langstlevende een rente moet vergoeden over het erfdeel van de kinderen. Deze rente hoeft niet jaarlijks uitbetaald te worden, maar wordt bijgeteld op het moment van overlijden van de tweede ouder. Over deze bijgeschreven rente hoeft geen erfbelasting betaald te worden, hetgeen (soms fors) fiscaal voordeel geeft.
Deze rente kan echter ook nadelen geven. Als de langstlevende vele jaren langer leeft dan de eerst-overledene, kan het bedrag aan rente zodanig oplopen, dat er veel minder of zelfs helemaal geen eigen nalatenschap meer resteert voor de langstlevende. Stel nou dat deze langstlevende al jong weduwe of weduwnaar wordt zodat er over vele jaren rente wordt bijgeteld. Dan bestaat de kans dat alles wat er aan bezit is, als rente naar de kinderen gaat. Dat is dan heel zuur, de langstlevende kan hierdoor niet over de eigen nalatenschap beslissen.
Fiscaal voordeel is mooi, maar er zijn bijna altijd ook andere invalshoeken om naar een erfrechtelijke situatie te kijken.
Een ander nadeel speelt als de langlevende een nieuwe partner krijgt. Het komt geregeld voor dat de nieuwe partner denkt met de langstlevende-regeling goed verzorgd te zijn – maar er zit een belangrijke adder onder het gras. Neem als voorbeeld het echtpaar Daan en Gerda, met een langstlevende testament. Gerda overlijdt; haar kinderen erven een vordering op hun vader Daan. Daan komt een nieuwe partner tegen, Marijke, met wie hij ook trouwt.
Dan geldt opnieuw de langstlevende-regeling – maar pas op: alleen voor de nalatenschap van Daan zelf. Als Daan overlijdt, moet Marijke aan zijn kinderen eerst het erfdeel van hun moeder Gerda uitbetalen, al dan niet met rente. Zij krijgt alleen de beschikking over de nalatenschap van Daan zelf. Veel mensen realiseren zich dat niet en dat kan tot grote (financiële en emotionele) problemen lijden.
Overigens kan het voor kinderen ook lastig zijn als hun langstlevende ouder opnieuw trouwt, zeker als de nieuwe partner jonger is. Los van de emoties die daarbij komen kijken, betekent het langer wachten op de nalatenschap. Maar de wet is duidelijk: de langstlevende mag over alles beschikken, de kinderen kunnen alleen afwachten.
Een belangrijke opmerking hierover is dat je puur voor bescherming van de langstlevende geen testament nodig hebt, immers de wet regelt dit al zo. Pas daarbij wel op: de wet regelt dit alleen voor partners die ook wettelijk je erfgenaam zijn, dus bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Bij samenwoners is wel echt een testament nodig als je elkaar wilt beschermen tegen kinderen die hun erfdeel willen opeisen.
In een testament kun je verder van alles vastleggen, je kunt allerlei keuzes maken, zie daarvoor verderop op onze site over het testament.
Wat betreft het specifieke punt van bescherming van de langstlevende kun je ook eigen keuzes maken. Bijvoorbeeld: gaat inderdaad alles naar je partner of wil je wellicht toch meteen al iets aan de kinderen nalaten, of aan vrienden of een goed doel? Of – en dit komt vooral voor bij samengestelde gezinnen – wil je je partner verzorgd achterlaten, maar wil je dat na diens overlijden alles wat over is alsnog naar je kinderen gaat? Dat kan dan o.a. met een zogenaamd tweetrapstestament. Zo kunnen er allerlei wensen en mogelijkheden zijn; er is veel ruimte voor eigen keuzes.
Overweeg je een langstlevende-testament op te gaan stellen, maar weet je niet goed wat er allemaal kan en hoe je het zou willen? Maak dan een afspraak met De NalatenschapsMakelaar, Wij kunnen je informeren over de mogelijkheden en verkennen dan met jou (en je partner) welke opties het beste passen bij jouw/jullie situatie en jouw/jullie wensen. Als je wilt bereiden we ook het gesprek met de notaris met je voor en we helpen je in een later stadium om de concept-aktes goed te doorgronden voor je deze gaat ondertekenen. Zo weet je zeker dat je een goed passend testament hebt en voorkom je dat je partner en je overige nabestaanden voor nare verrassingen komen te staan.
Vul geheel vrijblijvend hieronder je gegevens in. Wij reageren binnen twee werkdagen.
"*" geeft vereiste velden aan
Sinds 2010 ontzorgen wij mensen bij alles rondom nalatenschappen. Of het nu gaat om juridische, administratieve, financiële of fiscale zaken, of juist om praktische ondersteuning bij de afwikkeling, wij staan voor je klaar. Meer weten? Neem contact met ons op.
