Veelgestelde vragen

Harde cijfers zijn er niet, maar uit onderzoeken is wel gebleken dat zeker 60% van de Nederlanders geen testament heeft. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar in veel situaties heeft dit ongewenste gevolgen, zoals ruzie tussen erfgenamen, meer erfbelasting dan nodig was geweest etc.

Er zijn allerlei onderzoeken gedaan en er zijn verschillende cijfers. De rode draad lijkt dat er bij een derde tot de helft van alle erfenissen onenigheid ontstaat, regelmatig ook tot keiharde strijd aan toe.

Volgens de wet, dus als er geen testament is, hebben kinderen en de langstlevende partner ieder recht op een gelijk deel van de nalatenschap. Dat wordt het kindsdeel genoemd. In een testament kan door de erflater ook een andere verdeling zijn vastgelegd.

Ja dat is sinds 2003 wettelijk geregeld: bij het overlijden van de eerste ouder erft diens echtgenoot/ote alle bezittingen en houden de kinderen hun erfdeel tegoed. Dit ter bescherming van de langstlevende ouder. De kinderen kunnen hun erfdeel niet opeisen, maar hebben een vordering op de langstlevende. Deze vordering ontvangen ze na het overlijden van de langstlevende en is een schuld van de nalatenschap van de langstlevende.

Wanneer er geen testament is en de erfgenamen hebben de erfenis aanvaard, vindt de afwikkeling van de nalatenschap volgens de regels van de wet plaats. De echtgenoot van de overledene en eventuele kinderen zijn dan voor gelijke delen erfgenaam. Alle bezit (en schuld) blijft echter bij de echtgenoot, ‘de langstlevende’. De kinderen krijgen hun wettelijk erfdeel in de vorm van een niet-opeisbare vordering op de langstlevende. Deze wordt pas uitbetaald als ook de langstlevende overlijdt. Als er geen echtgenoot is, zijn de kinderen de wettelijke erfgenamen. Als er geen kinderen zijn, zijn de naaste familieleden erfgenaam.

Een erflater kan in het testament opnemen dat specifieke goederen of een omschreven geldbedrag naar aan een specifieke persoon of organisatie gaat. Bijvoorbeeld € 10.000 aan een goed doel, of een antiek horloge aan die ene dierbare neef.

Als er in het testament geen executeur is aangewezen, moeten de erfgenamen zelf de nalatenschap afwikkelen. Zij kunnen er dan voor kiezen om dit zelf te doen, maar ze kunnen ook iemand aanwijzen die alles namens de erfgenamen gaat regelen, de gevolmachtigde. De erfgenamen geven hiervoor dan een volmacht, soms aan een van de erfgenamen, soms aan een externe professionele persoon. Deze gevolmachtigde is dan bevoegd om de nalatenschap voor de erfgenamen af te wikkelen.

In de meeste testamenten wordt opgenomen dat de erfenis alleen wordt geërfd door het éigen kind, en niet in een gemeenschap van goederen valt. Zo erft het schoonkind dus niet. Dat moet wel in het testament geregeld worden. Anders bestaat de kans dat na een scheiding dit schoonkind recht heeft op de helft van het van jou geërfde geld.

Het recht van beraad is de wettelijke bedenktermijn van drie maanden, waarin je als erfgenaam de tijd krijgt om te beslissen over het (beneficiair) aanvaarden of verwerpen van de erfenis. Langer nadenken mag ook, maar dan mogen de schuldeisers zich wel bij je melden.

Je moet inderdaad een formele verklaring indienen bij de rechtbank, daarna krijg je een akte als bewijs dat je beneficiair hebt aanvaard. Bij de afwikkeling van de erfenis – dat heet dan vereffening – moet je dan een vastgestelde procedure volgen.

Het kan zijn dat de hele nalatenschap opgaat aan betaling van schulden. Dan blijft er dus niets voor jou over om te erven, maar je hebt ook geen last van de schulden. Als de schulden minder zijn dan de nalatenschap, is het overschot alsnog voor de erfgenamen.

Dat is een openbaar register, per rechtbank, waarin bepaalde gegevens van opengevallen nalatenschappen zijn opgenomen. Zoals welke notaris zich met de nalatenschap bezighoudt en welke erfgenamen de erfenis hebben aanvaard (zuiver of beneficiair).

Dit is een oude benaming voor erfbelasting, dat is de belasting die een erfgenaam of legataris betaalt over de waarde van hetgeen verkregen wordt uit de nalatenschap.

Wil jij weten hoe je dit kunt berekenen? Lees het hier.

Dit is een aangifteformulier van de inkomstenbelasting over het jaar waarin de betreffende persoon overleden is. Dit is dus de laatste aangifte IB.

De vrijstelling is dat deel van het bedrag dat je erft, waarover je géén erfbelasting hoeft te betalen. De vrijstelling verschilt per relatie met de overledene, dus is anders voor een partner, een kind of een vriend.

Als je vruchtgebruik erft, van bijvoorbeeld een huis, dan moet je over de waarde van dat vruchtgebruik ook belasting betalen – althans, als die waarde boven je vrijstelling uitkomt. Bij de waardebepaling speelt o.a. jouw eigen leeftijd, en daarmee dus de verwachte duur van het vruchtgebruik, een rol.

De executeur is benoemd in het testament en zorgt dat de hele nalatenschap geregeld wordt. Van het opzeggen van de krant tot het uitzoeken van de inboedel, van de verkoop van het huis en de auto tot het doen van de aangiftes. De executeur informeert tussentijds de erfgenamen en legt aan het eind rekening en verantwoording af aan de erfgenamen. De erfgenamen hebben zelf geen zorg over de afwikkeling.

De gevolmachtigde wordt aangesteld in opdracht van de erfgenamen en zorgt net als de executeur dat de hele nalatenschap wordt afgehandeld. De erfgenamen hebben zelf geen zorg over de afwikkeling.

Een Verklaring Executele wordt afgegeven door de notaris en stelt de executeur in staat om lopende zaken voor de erfenis af te handelen. Deze verklaring kan alleen afgegeven worden als er in het testament een executeur is benoemd en deze zijn taak ook daadwerkelijk aanvaardt. Soms is een Verklaring van Executele sneller te verkrijgen dan een Verklaring Erfrecht, bijvoorbeeld als er eerst een erfgenamenonderzoek moet plaatsvinden, of als een van de erfgenamen lang twijfelt over al dan niet aanvaarden.

Een Verklaring van Erfrecht wordt afgegeven door de notaris en in dit document staat wie de erfgenamen zijn, wie bevoegd is om de nalatenschap af te handelen en onder welke voorwaarden dit moet gebeuren. Deze Verklaring van Erfrecht heeft de executeur/gevolmachtigde nodig om zaken te regelen waarvoor ook juridisch bewijs nodig is dat iemand hiervoor bevoegd is. Denk aan bankzaken, verzekeringen, verkoop woning e.d.

Het testamentenregister is gevestigd in Den Haag. Als iemand is overleden kun je daar schriftelijk opvragen of deze persoon een testament heeft laten opstellen, en zo ja door welke notaris. Je moet daarvoor wel de akte van overlijden met je aanvraag meesturen.

Er is sprake van plaatsvervulling bij een erfenis wanneer de wettelijke of benoemde erfgenaam zelf al overleden is. De plaats van deze erfgenaam wordt dan door diens kinderen ingenomen. Zij erven gezamenlijk het erfdeel dat aan de oorspronkelijke erfgenaam was toebedeeld. Plaatsvervulling kan ook gelden bij onterving.

Een uitsluitingsclausule in een testament zorgt ervoor dat het erfdeel niet in een (huwelijks)gemeenschap van goederen valt. Dit om te voorkomen dat een erfenis gemeenschappelijk bezit wordt van (bijvoorbeeld) een kind en diens partner. Op deze manier hoeft bij een echtscheiding de erfenis niet gedeeld te worden met de (ex)partner. Je kunt dit ook zo vastleggen bij schenkingen.

Een codicil is een document waarin je vastlegt aan wie je bepaalde spullen toewijst na je overlijden. Om rechtsgeldig te zijn moet dit document handgeschreven zijn en voorzien van een datering, formele naam van jou als schrijver en je handtekening. Een codicil kan een aanvulling op een testament zijn. In een codicil kun je geen geld aan iemand toewijzen, alleen zaken als sieraden, kunstvoorwerpen, meubilair etc.

De financiële volmacht kan alleen via de notaris geregeld worden. Bepaalde medische zaken kun je ook met de huisarts regelen.

Je kunt een volmacht geven aan één van je kinderen of aan je kinderen tezamen.

Dat is een schriftelijke verklaring dat je niet (verder) medisch behandeld wil worden in bepaalde situaties. Zo’n verklaring kun je opnemen in het medische deel van je levenstestament.

Dit wordt gedaan door een onafhankelijk arts, dus niet je huisarts.

In je testament kun je opnemen dat een kindvordering (vanuit het overlijden van de eerste ouder) opeisbaar wordt als de langstlevende in een zorginstelling opgenomen wordt en een eigen bijdrage moet gaan betalen. Daarmee stel je deze vordering veilig én je bespaart op de zorgbijdrage. Vroeger werd veel zorg geregeld in de wet AWBZ, vandaar deze, inmiddels verouderde, aanduiding.

Met een zogenaamde tweetrapsmaking in een testament regel je dat datgene wat een erfgenaam van jou erft, na diens overlijden doorschuift naar iemand anders. Het bedrag kan inmiddels wel kleiner geworden zijn omdat de eerste erfgenaam het al (deels) heeft opgemaakt.

Het engelse woord voor nalatenschap is ‘estate’. Met dit begrip wordt meestal bedoeld een financieel en fiscaal advies over hoe verstandig met je vermogen om te gaan met jouw vermogen en je nalatenschap.