De legitieme portie is een term die je vaak hoort vallen als het gaat om erfenissen. Als je op internet wat gaat zoeken, zul je de term al snel tegenkomen. Ook in testamenten komt de legitieme portie op verschillende manieren regelmatig aan bod. Doorgaans wordt de term in één adem genoemd met onterving.
Maar wat is nou precies een legitieme portie?
Een legitieme portie verwijst naar het deel van de erfenis waarop je als legitimaris wettelijk recht hebt. Dan is natuurlijk gelijk de vraag: wat is een legitimaris? Antwoord: alleen eigen kinderen zijn legitimaris. Deze kunnen door hun ouder worden onterfd in een testament, maar ze houden altijd een basisrecht. Stiefkinderen hebben dat recht niet, ook iemands broers en zussen zijn nooit legitimaris, zij hebben geen basisrecht. Eigen kinderen dus wel, zij hebben altijd recht op een bepaald deel van de erfenis van hun ouders. Ook als de ouders hen hebben onterfd. Dit geldt ook wanneer je niet onterfd bent maar toch volgens het testament relatief maar heel weinig krijgt omdat de erfenis in het testament van je ouder heel erg ongelijk wordt verdeeld. Anders gezegd: als ouder kun je wél je kind onterven of weinig toebedelen, maar als kind heb je dan toch nog steeds recht op een minimum deel van de erfenis.
Hoe hoog is de legitieme portie?
Eenvoudig gezegd: de legitieme portie is de helft van het bedrag wat je op basis van de wet zou erven, indien er géén testament zou zijn. Let op: de helft van dat bedrag. De legitieme portie is een geldbedrag, dus je hebt geen recht op bepaalde goederen, sieraden etc, alleen op jouw deel van de financiële waarde daarvan.
Een eenvoudige berekening:
De legitieme portie wordt berekend aan de hand van de waarde van de nalatenschap op het moment van overlijden van je ouder.
Voorbeeld: een man heeft een echtgenote en 2 kinderen. In zijn testament bepaalt hij dat hij één kind onterft. Als hij komt te overlijden zegt het testament: dit ene kind krijgt niets. De wet zegt echter: zonder testament zouden er drie erfgenamen zijn, en ieder zou 1/3 van de nalatenschap erven. Het kind heeft dus recht op een legitieme portie van de helft van 1/3 deel – ofwel 1/6 deel.
Stel: de nalatenschap van deze vader heeft een waarde van € 150.000,-. Zonder testament zou elke erfgenaam 1/3 deel erven, ofwel € 50.000,-. De legitieme portie bedraagt dan de helft en dat is in deze situatie dus € 25.000,-.
Zo heeft het onterfde kind recht op € 25.000,-. Dus hij krijgt niet € 0 zoals vader eigenlijk wilde maar ook niet de € 50.000,- die hij geërfd zou hebben had als er geen testament was geweest.
Was de berekening maar zo eenvoudig…
De berekening op basis van de “de helft van je wettelijke deel” is de eenvoudige kant van de berekening. Lastiger wordt het om te bepalen wat de waarde van de nalatenschap precies is. De wet geeft aan dat je de legitieme portie berekent over de waarde van alle bezit in de nalatenschap (bijv. woning, banktegoeden, auto etc.), verminderd met alle schulden (bijv. hypotheek en openstaande rekeningen.) Dus je moet ook bepalen wat de waarde is van een auto, van een kunstverzameling etc. Dat is niet altijd zomaar duidelijk en kan veel discussie geven.
En een ander belangrijk punt: je moet bepaalde giften meetellen die de overledene gedaan heeft. Dan wordt de berekening al een stuk lastiger. Welke schenkingen zijn er gedaan, wanneer en aan wie? Sommige schenkingen tellen wel mee, andere niet. Dus er moet heel wat informatie verzameld worden voordat je weet hoe groot de nalatenschap en dus de legitieme portie is.
Deze berekening kan makkelijk tot onenigheid leiden tussen de legitimaris en de erfgenamen, ook al omdat er vaak veel emotie speelt bij een onterving.
Overweeg je om jouw kind te onterven?
Bedenk dan dat zeer ingrijpend is voor alle betrokkenen en dat dit tot verdriet, frustratie en woede kan leiden. Daar heb jij zelf na je overlijden geen last meer van, maar je andere erfgenamen des te meer. Er zijn wellicht alternatieve mogelijkheden. Die bespreken we graag met je.
Tips & Tricks voor de berekening van de legitieme portie:
Ben je erfgenaam of executeur en is er sprake van een onterfd kind? Dan moet jij dus een onderbouwde berekening maken van de omvang van de legitieme portie voor deze legitimaris.
- Maak een overzicht van de bezittingen en schulden van de overledene per datum van diens overlijden.
- Stel zo snel als mogelijk en zo duidelijk mogelijk de waarde van goederen vast, bijvoorbeeld met een onafhankelijke taxatie.
- Ga na of de overledene aan eigen kinderen schenkingen heeft gedaan. Dit is soms terug te vinden in de persoonlijke administratie, soms ook op de bankafschriften. Giften aan kinderen tellen mee in de berekening van de legitieme portie, hoe lang geleden ook. Probleem kan zijn dat het zo lang geleden is dat ze niet meer aantoonbaar zijn.
- Ga na of er binnen 5 jaar voor overlijden nog giften aan anderen dan de eigen kinderen zijn gedaan. Ook deze giften tellen mee in de berekening.
- Documenteer alles heel goed. Een legitimaris die aanspraak maakt op zijn legitieme portie heeft recht op alle informatie over hoe de berekening tot stand is gekomen.
- Aarzel niet om deskundige hulp in te schakelen voor de berekening en de juiste correspondentie. Dat heeft een prijs maar dat is het meestal dubbel en dwars waard.
- Soms houdt een legitimaris zich op de vlakte of hij/zij wel of niet een beroep gaat doen op diens legitieme portie. Dat kan dan wel 5 jaar duren. Jij als erfgenaam/executeur wilt wellicht graag eerder duidelijkheid. Je kunt de legitimaris dan een redelijke termijn stellen waarbinnen hij/zij moet aangeven of hij de legitieme portie wenst te ontvangen.
Zelf op tijd je legitieme portie opvragen!
Je moet als onterfd kind zelf in actie komen als je je legitieme portie wilt ontvangen. Hier zijn nog wel eens misverstanden over. Je denkt; “ik hoor maar niets?” Dat kan zomaar gebeuren. Noch de notaris, noch de erfgenamen zijn verplicht je op de hoogte te stellen van het feit dat je ouder overleden is en dat je recht hebt op een legitieme portie. Dus je zult hier zelf aanspraak op moeten maken. Dit moet je ook tijdig doen, binnen 5 jaar na het overlijden van je ouder. Meld je bij de executeur, bij de erfgenamen of bij de notaris. Als je pas na 5 jaar komt ben je te laat en is je recht vervallen.
Tips en tricks voor de legitimaris voor het verkrijgen van een legitieme portie:
Kom in actie; het gaat vaak niet vanzelf, je moet echt actief een beroep doen op je legitieme portie. Doe dit vooral schriftelijk en zorg dat je er bewijs van hebt. Doe dit bij de erfgenamen, de executeur of de betrokken notaris.
- Een opgeëiste legitieme portie hoeft wettelijk pas 6 maanden na het overlijden van je ouder uitbetaald te worden. Tenzij de erfenis naar de langstlevende partner van je ouder gaat. Dan heb je, afhankelijk van het testament, grote kans dat je legitieme portie pas na overlijden van die partner opeisbaar is.
- Vraag goed door naar de berekening hoe de legitieme portie tot stand is gekomen.
- Vraag om inzage van documentatie waarop de berekening is gebaseerd.
- Ga ook zelf op onderzoek uit, wacht niet alleen af.
- Krijg je de legitieme portie niet tijdig uitbetaald, protesteer hier dan schriftelijk tegen. Wijs er ook op dat je recht heb op de wettelijke rente wegens te late betaling.
- Schakel tijdig deskundige hulp in. Een legitieme portie ligt vaak gevoelig en onenigheid ligt op de loer.
Tot slot:
Er valt nog zoveel meer over de legitieme portie te vertellen. Elke situatie is anders en vaak is maatwerk nodig.
Ben je legitimaris en zoek je hulp om je legitieme portie te verkrijgen? Of ben je erfgenaam, of wellicht zelfs executeur, en heb je te maken met een onterfd kind voor wie je de legitieme portie moet berekenen? Misschien overweeg je zelf je kind te onterven?
Wat je vraag ook is, wij kunnen je daarin bijstaan. Bel ons of vul ons contactformulier in, schets je vraag en dan nemen wij contact met je op.
Ga terug naar het overzicht