“Jullie hebben toch kinderen? Dan is het helemaal niet nodig om een testament te maken! Ze erven toch wel van je.” Dit is vaak de teneur van een gesprek als het op feestjes gaat over nalatenschappen. Niet nodig toch, en bovendien wordt het maken van een testament gezien als duur. Daarom kiezen veel mensen ervoor geen testament te laten maken, zeker als er kinderen zijn en het dus al in de wet geregeld is dat zij van hun ouders erven.
Dat een testament maken geld kost, dat zullen we niet ontkennen. Dat het overbodig zou zijn om een testament te maken omdat de wettelijke verdeling al voldoet – dát willen we wel graag nuanceren. Het kan namelijk grote voordelen hebben om dat wél te doen.
Als iemand overlijdt en er géén testament is, dan treedt de wettelijke verdeling in werking. Dat betekent dat in de wet wordt gekeken wie de erfgenamen van de overledene zijn. In boek 4 van het Burgerlijk Wetboek is dit in artikel 10 geregeld. Hierin zijn ‘trappen’ aangebracht wie de erfgenamen zijn. Dat zijn achtereenvolgens:
Als de erflater gehuwd is (of een geregistreerd partnerschap is aangegaan) en kinderen heeft, dan geldt de eerste trap. Partner en kinderen erven ieder in gelijke delen. De trappen 2 t/m 4 komen daarmee niet in aanmerking.
Een alleenstaande moeder heeft geen partner maar wel kinderen. Als zij overlijdt geldt ook de eerste trap en dan erven de kinderen in gelijke delen. Als een kind zelf al overleden is, komen diens kinderen voor diegene in de plaats. (Overigens erven de kinderen niet meteen, de wet regelt namelijk ook dat de langstlevende in eerste instantie alles krijgt; de kinderen krijgen alleen een vordering op die langstlevende. Deze vordering valt pas vrij als ook die ouder overlijdt)
Als de overledene geen wettelijke partner heeft en ook geen kinderen of verdere nakomelingen, is de eerste trap leeg. Dan gaat trap twee in werking en dan erven zijn ouders, broers en zussen. Indien een broer of zus al overleden is, dan erven hun nakomelingen, dus neven en nichten.
Mochten die er ook niet zijn gaat trap 3 in werking (ook met mogelijke nakomelingen) en daarna trap 4 (idem). Zo gaat het door tot familieleden in de zesde graad.
Als er tot in de zesde graad geen familieleden zijn, dan gaat je nalatenschap naar de staat.
De veronderstelling dat kinderen van hun ouders erven klopt dus. Dit gebeurt ook zonder testament. Waarom dan toch een testament maken? Daarvoor zijn verschillende redenen.
Er is een aantal belangrijke redenen waarom wij vaak toch adviseren een testament te maken ondanks de wettelijke verdeling, ook als er kinderen zijn. De belangrijkste reden is dat je in jouw testament de zaken kunt regelen zoals jij dat wenst en helemaal op jouw situatie afgestemd. We noemen een paar overwegingen.
Uitsluitingsclausule
De meeste ouders willen graag dat het geld dat zij met hard werken bij elkaar hebben verdiend in de familie blijft. Stel dat je dochter gehuwd is in gemeenschap van goederen en € 50.000,- van je erft. Als je dochter zou gaan scheiden gaat de helft van dit bedrag naar haar ex-partner. Dit kun je voorkomen door in je testament de schoonkinderen uit te sluiten. Haar ex-partner kan dan geen aanspraak op jouw erfenis maken. Dat betekent dat het gehele bedrag na een scheiding bij je dochter blijft.
Erfbelasting
Bij een erfenis geldt een bepaalde vrijstelling en alles wat iemand extra erft, wordt belast met erfbelasting. Door je testament goed in te richten, kun je soms besparen op de belasting en deels ook het moment waarop dit betaald moet worden, beïnvloeden. Het gaat te ver om dit hier allemaal uit te werken, maar we geven in elk geval twee voorbeelden.
Kleinkindlegaat
Als je kleinkinderen hebt kun je ook rechtstreeks aan hen een bedrag nalaten. Naast dat het voor je kleinkinderen leuk is om iets van je te ervan, bespaar je zo ook flink op de erfbelasting. De vrijstelling die kleinkinderen hebben voor de erfbelasting is net zo groot als die van je eigen kinderen (€ 22.918,- tarief 2023). Bij 4 kleinkinderen hoeft er over 4 keer € 22.918,- geen erfbelasting betaald te worden. Dat scheelt minimaal € 9.000,- aan erfbelasting!
Opvullegaat – hoe verdeel je de nalatenschap tussen je partner en je kinderen?
Als je je testament maakt weet je doorgaans niet wat de beste verdeling van je nalatenschap zal zijn als je mogelijk pas over 10 of 20 jaar overlijdt. Hoe ziet het leven van jou en je partner er dan uit? Hoe staan je vermogen en de gezondheid van je partner er dan voor? Dat kan veel uitmaken voor wat dán de optimale verdeling is. Stel dat je partner bij jouw overlijden is opgenomen in een verpleeghuis. Als hij of zij veel van jou erft, moet er mogelijk een hogere eigen bijdrage voor de zorg worden betaald. Dit soort situaties kun je in je testament opvangen door een mogelijkheid op te nemen dat je partner en kinderen niet allemaal hetzelfde deel krijgen, maar je partner (veel) minder en je kinderen (veel) meer.
Of juist andersom: je partner méér dan de kinderen, dat scheelt namelijk erfbelasting bij het eerste overlijden. Want je partner heeft een veel grotere vrijstelling dan de kinderen.
De verdeling tussen partner enerzijds en kinderen anderzijds regel je met een zogenaamd opvullegaat. Of en hoe je dat gebruikt, bepaal je pas bij het eerste overlijden. Het maakt bijv. een groot verschil of je vermogen in de stenen van je huis zit of dat dit op een vrij beschikbare bankrekening staat. In het laatste geval is het veel minder een probleem om de aanslag van de erfbelasting te betalen. In het eerste geval kan het dat wel zijn. Dan kan het handig zijn om van de mogelijkheid van het opvullegaat gebruik te maken.
Doordat de keuze pas gemaakt hoeft te worden na het eerste overlijden geef je je nabestaanden een optimale keuze!
Maatwerk, ook bij de wettelijke verdeling
Een opvullegaat is echt maatwerk. Het is niet voor iedereen geschikt en kan ook nadelig uitpakken. Je kunt het op verschillende manieren toepassen, ook nog met een mogelijke renteclausule. Zoals al gezegd, het gaat te ver om dit hier allemaal uit te werken, maar wij adviseren je er graag over.
Executeur
En dan last but not least: in je testament kun je een executeur aanwijzen. Hij of zij regelt de afhandeling van je nalatenschap en zorgt ervoor dat alles geregeld wordt zoals jij dat in je testament hebt vastgelegd.
Als er niets is geregeld, hebben je erfgenamen deze taak. Dat betekent dat zij in een verdrietige periode ook nog de zakelijke afwikkeling moeten doen. In je testament kun je ook iemand anders aanwijzen. Sommige mensen kiezen er bewust voor om hun partner of kinderen geen executeur te laten zijn. Dit omdat de kinderen al een baan en een gezin hebben en ze hen deze extra taak willen besparen. Soms omdat de kinderen niet met elkaar door één deur kunnen.
Bedenk dat één op de drie nalatenschappen in ruzie eindigt. Dat is niet altijd te voorkomen. Maar een goed testament kan veel leed voorkomen!
Als bij het volgende feestje weer iemand roept dat een testament overbodig is omdat je kinderen toch wel erven, weet jij na lezing van dit stuk dat het zo eenvoudig niet is. Ook als je niet alles van het voorgaande hebt onthouden kunt je de roeper dan naar deze website verwijzen.
En mocht je eens goed willen bekijken wat een testament voor wettelijke verdeling in jouw situatie kan betekenen, dan helpen wij je graag! Neem dan contact op met De NalatenschapsMakelaar.
Sinds 2010 ontzorgen wij mensen bij alles rondom nalatenschappen. Of het nu gaat om juridische, administratieve, financiële of fiscale zaken, of juist om praktische ondersteuning bij de afwikkeling, wij staan voor je klaar. Meer weten? Neem contact met ons op.
